Erfgoedstrategie

Het waarborgen van de continuïteit van de onderneming vraagt meer dan een passende juridische bescherming en fiscale en financiële oplossingen. Erfgoedstrategie voorziet hierin. Het betrekt de emotionele aspecten in de opvolging en langetermijnplanning van de onderneming.

Verschil met estate planning
Levenscyclus van de onderneming
De bestuurlijke continuïteit
De financiële continuïteit
De financiële verzorging van de nabestaanden

Verschil met estate planning
Bij estate planning ligt het accent op een zo gunstig mogelijke overdracht van vermogen. Familiebelangen en familiewensen zijn hierbij ondergeschikt aan de financiële belangen. Erfgoedstrategie gaat een stap verder en heeft niet alleen oog voor de financiële, maar ook voor de emotionele aspecten. De langetermijnstrategie moet waarborgen dat het (familie)vermogen op het juiste moment, op de juiste wijze wordt beheerd en op de juiste plaats terechtkomt. Het beheer en de overdracht van het vermogen moet recht doen aan de wensen en verlangens van de familie. Vanzelfsprekend ligt er daarbij ook een lijn naar een optimale regeling in materiële zin.

Levenscyclus van de onderneming
De wijze waarop erfgoedstrategie een invulling krijgt wordt bepaald door de levenscyclus van de ondernemer en de onderneming.

* In de startfase kent de onderneming een éénhoofdige leiding en een beperkte balanspositie. De ondernemer is gefocust op de groei van de onderneming. Hij doet alles zelf. Er is geen aandacht voor zaken als "wat als?" en "later". Creativiteit en overlevingsdrang zijn de drijvende kracht achter het ondernemerschap. Soms is er een aanvullend inkomen van de partner.
* In de groei (= doorstart)fase vindt uitbouw van bestaande en ontwikkeling van nieuwe activiteiten plaats. Er ontstaat een sterke financieringsbehoefte. Het personeelsbestand groeit. Er is een sterke rol voor de accountant en langzamerhand groeit de behoefte aan externe adviseurs. De rol van de ondernemer verschuift in de richting van strategie. De ondernemer laat zich omringen door sleutelfunctionarisse. Ondernemer en partner hebben sterke binding met het bedrijf. De aandacht voor de oude dag groeit.
* De consolidatiefase kent een gezondere vermogenspositie door winstinhoudingen. Investeringen zijn veelal vervangingsinvesteringen. Het bedrijf "staat" en heeft zijn bestaansrecht bewezen. De ondernemer begint zijn bedrijf te zien als middel om inkomen en vermogen in privé te verwerven. De pensioenvoorziening komt in beeld.
* De afbouw- of overdrachtsfase draait om bewustwording van en voorbereiding op de overdracht. Een goede bezetting van sleutelposities krijgt voorrang. De ondernemer ontwikkelt een visie op zijn toekomst, de overdracht van de onderneming en zijn toekomstige rol in het bedrijf. Vaak groeit de behoefte minder betrokken te zijn bij de dagelijkse gang van zaken.

In de startfase is de emotionele binding met het bedrijf gering. Er is geen aandacht voor belangenverstrengeling of opvolgingsperikelen. In de groeifase neemt de kans op conflicten – emotionele binding, waarde, gezinsinkomen – toe. Juist in deze fase is erfgoedstrategie gewenst. In de consolidatiefase groeit het besef dat de continuïteit van de onderneming dient te worden gewaarborgd. Dreigende conflicten tussen financiële en emotionele belangen, zoals tussen opvolgers en niet-opvolgers en opvolgers en werknemers, dienen te worden getackeld. Als niets is geregeld en emotionele aspecten niet worden meegenomen, kan dit in de afbouwfase tot pijnlijke conflictsituaties leiden.

Bestuurlijke continuïteit
Het succes van de bestuurlijke continuïteit staat en valt met het vermogen van de ondernemer te kunnen delegeren en los te laten en opvolgers bij het bestuur te betrekken. De onderneming en de persoon van de ondernemer zijn bij kleine bedrijven vaak nauw met elkaar verbonden. Een vroegtijdig overlijden van de ondernemer zet in de startfase hoge druk op de bestuurlijke continuïteit, omdat hij moeilijk te vervangen is. Dit geldt ook nog in de groeifase. Pas in de consolidatiefase wordt het bedrijf minder afhankelijk van de ondernemer. Creativiteit en een heldere marketingstrategie zijn gewenst om op langere termijn te (blijven) presteren.

Financiële continuïteit
De startfase gaat gepaard met schaarse financiële middelen. Ook de fiscale faciliteiten zijn in deze fase nog beperkt. In de groeifase gaat het erom het vertrouwen van externe financiers te winnen. Pas in de consolidatiefase is er sprake van gezonde balansverhoudingen en is er ruimte voor financiële reserveringen voor privé doeleinden. In de afbouwfase gaat het vooral om de optimale benutting van de fiscale faciliteiten zoals stakings- en lijfrenteaftrek.

Financiële verzorging van nabestaanden
De verkoopopbrengst is vaak bepalend voor het verzorgingsniveau van de nabestaanden. Dat is op zich gevaarlijk. De recente crisis toont nog eens aan dat je nergens op mag rekenen en dat verkoop van de onderneming ineens heel wat minder vanzelfsprekend is geworden laat staan dat er een hoofdprijs uit rolt. Feit is dat de nabestaanden financieel vaak afhankelijk zijn van het wel en wee van het bedrijf om te voorzien in het levensonderhoud.